شناسه اختصاصی شابک

چرا شابک بوجود آمد؟

با افزایش روزافزون انتشار کتاب و مشکلاتی که توزیع، سفارش، انبارگردانی و اطلاع رسانی کتاب در سطح جهان با آن روبرو شده بود، کم‌کم ناشران و کتابفروشان بر آن شدند، تا راه حلی برای مشکلات بیاندیشند.

این استاندارد درسال ۱۹۶۶ در انگلیس توسط صنف کتابداران پایه‌گذاری شد.

نیاز به یک سیستم شماره‌گذاری بین‌المللی کتاب اولین بار در سومین گردهمایی بین‌المللی بازار کتاب و انطباق آن با اصول منطقی تجارت کتاب در نوامبر ۱۹۶۶ که در برلین برگزار شد، مطرح گردید.

در سال ۱۹۶۸ کمیته فنی مستندسازی سازمان بین‌المللی استاندارد، گروهی را برای تحقیق درباره امکان بسط نظام انگلیسی برای شماره‌گذاری در سطح بین‌المللی تعیین کرد.

توصیه‌نامه ۲۱۰۸ ایزو اصول و روش شماره‌گذاری استاندارد بین‌المللی کتاب را تعریف می کند.

هدف از آن هماهنگ سازی و استاندارد کردن استفاده از شماره برای کتاب‌ها در سطح بین‌المللی، به طریقی است که هر شماره استاندارد بین‌المللی کتاب، تنها یک عنوان مشخص و یا چاپ مشخص از یک عنوان توسط ناشر خاص را شناسایی می‌کند.

برای پیاده کردن اصول شابک یک سازمان بین‌المللی در سطح جهان مسئولیت شماره‌گذاری را بر عهده گرفت که مقر آن در لندن – انگلستان است و به سازمانی جهانی شابک مشهور شد.

شابک را به صورت مختصر با ISBN نشان می‌دهند که مخفف International Standard Book Number است.

شابک در ایران

علاوه بر سازمان جهانی، در هر کشور یک نمایندگی در سطح ملی و در مواردی منطقه‌ی مسئولیت هدایت گروه را برای شماره‌گذاری کتاب‌ها بر عهده دارد.

در ایران موسسه شابک ایران مسئولیت شماره‌گذاری کتاب‌ها در سطح ملی را به عهده گرفت و رسماً در سال ۱۳۷۳ شروع به کار کرد.

اکنون با گذشت بیش از ۵۰ سال از ایجاد شابک بیش از ۱۵۰ موسسه شابک مسئولیت واگذاری و تامین این شناسه برای بیشتر از ۲۰۰ کشور را بر عهده دارند.

حال اینکه شابک به عنوان شماره یکتا بتواند برای ناشران حکم یک وثیقه غیرکریپتویی را ایفا کند یاخیر! میتواند چالشی برای فعالان حوزه بلاکچین باشد.

پیش از این ISBN یک شناسه ۱۰رقمی بود، اما در حال حاضر شابک شناسه‌ای ۱۳ رقمی است.

شابک برای فروش و کنترل انبار کتب ناشران، کتاب‌فروشان، کتابخانه‌ها، و… می‌باشد.

با این شناسه یک کتاب را از میان کتاب‌های دیگر بدون آنکه به اسم کتاب، ناشر، نویسنده و یا سایر مشخصات دیگر کتاب نیاز داشته باشید، تنها از طریق این کد بازیابی و جستجو کنید.

این شناسه در قسمت شناسنامه کتاب، فیپای کتاب و پشت جلد کتاب به صورت بارکد نوشته می‌شود.

شابک، ثبت کننده‌ کتاب، عنوان کتاب، شماره ویرایش و قطع و شکل کتاب را مشخص می‌سازد.

این شناسه تنها نوعی شناسنده است و هیچ گونه وجه قانونی در خصوص حق نشر ایجاد نمی‌کند.

در برخی کشورها استفاده از شابک برای انتشار کتاب یکی از ملزومات قانونی است.

ناشر کتاب باید درخواست شابک بدهد

ناشر، در واقع سازمان، شرکت یا فردی است که مسئول مالی پرداخت هزینه‌ی چاپ و متضمن سود و زیان مالی کتاب است.

ناشر ممکن است چاپ کننده کتاب نباشد و ممکن است خود مولف کتاب باشد، البته اگر خواسته باشد خودش کتاب را به چاپ برساند.

این مطلب با همین عنوان به عنوان یک رشته توییت در Jun 19, 2021 منتشر کردم و اکنون جهت آرشیو در بخش سایر مطالب با تصحیح و بروزرسانی باز نشر شد.